Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) zoals genoemd in de ARBO wet zoals agressie, werkdruk en geweld op de werkvloer, staat hoger dan ooit op de agenda van rechters. De lat ligt hoog. Recente uitspraken uit 2024 en 2025 laten één rode draad zien: de zorgplicht van werkgevers wordt zeer ruim uitgelegd. Voor u als directie, HR-professional of manager/leidinggevende betekent dit dat “basis op orde” niet langer voldoende is. Toezicht, borging en aantoonbaarheid van het actief zorgen voor die veiligheid op de werkvloer zijn essentieel om aansprakelijkheid te voorkomen.
De juridische norm: een vergaande zorgplicht
Artikel 7:658 BW verplicht werkgevers om “die maatregelen te treffen die redelijkerwijs nodig zijn” om te voorkomen dat werknemers schade lijden tijdens het werk. Dit betreft zowel fysieke als psychische schade.
Belangrijke punten:
- De norm is dwingendrechtelijk: je kunt niet van deze verplichting afwijken.
- Het gaat niet om een inspanningsverplichting, een garantie tegen schade, maar wél om een resultaatsverplichting ten aanzien van preventieve maatregelen.
- Rechters wijzen er steeds vaker op dat de werkgever actief toezicht moet houden en moet zorgen voor concrete, actuele instructies aan werknemers en relevante derden.
In een uitspraak van 18 juni 2025 (ECLI:NL:RBZWB:2025:3835) benadrukt de rechter dat de werkgever een hoog veiligheidsniveau moet waarborgen en dat niet snel wordt aangenomen dat deze aan de zorgplicht heeft voldaan.
Casus: een geweldsincident in de zorg, had dit voorkomen kunnen worden?
In dezelfde uitspraak speelde een incident waarbij een begeleider een klap kreeg van een bewoner. De bewoner werd aansprakelijk gehouden op grond van onrechtmatige daad, maar voor de werkgever lag dat anders.
De begeleider gaf aan dat het incident voorkomen had kunnen worden als er een adequate overdracht was geweest, zodat zij had geweten dat deze bewoner de dag ervoor onrustig was geweest. De rechter houdt de zaak open, omdat het nu aan de zorgorganisatie is om te bewijzen dat zij haar zorgplicht naleefde.
Deze casus illustreert het belang van een goede werkoverdracht, duidelijke protocollen, én het aantoonbaar naleven van die protocollen.
Bewijslast: zodra de schade werkgerelateerd is, ligt de bewijs ‘’bal” bij de werkgever
De bewijslastverdeling blijft een cruciaal element in de wettelijke zorgplicht voor een psychosociale veilige werkvloer. Een werknemer hoeft alleen aan te tonen dat hij schade heeft opgelopen tijdens het werk en dat er een verband is tussen de opgelopen gezondheidsschade en de werkzaamheden. Zodra dat aannemelijk is, verschuift de bewijslast volledig naar de werkgever.
Dit werd recent bevestigd in o.a.:
- Rechtbank Gelderland 28 mei 2025 (ECLI:NL:RBGEL:2025:5297) – PTSS door geweldsincidenten
- Hoge Raad 28 maart 2025 (ECLI:NL:HR:2025:480) – psychische schade valt volledig onder de zorgplicht
In de zaak bij Rb. Gelderland toont de werkgever aan dat zij veel instrumenten hanteert (RI&E’s, agressiebeleid, protocollen voor incidenten, opvang na traumatische gebeurtenissen), maar dat is nog steeds niet genoeg. De rechter benadrukt dat niet alleen het bestaan, maar ook het functioneren en naleven van deze maatregelen moet worden bewezen. Dat betekent dus dat je als werkgever periodiek die maatregelen moet evalueren en de naleving ervan steekproefsgewijs moet controleren, actie onderneemt als daar iets uit blijkt. Juist dat je deze dingen doet moet je documenteren want alleen dan kan je bewijzen dat je dit ook daadwerkelijk hebt gedaan.
Psychosociale veiligheid: focus verschuift van papier naar praktijk
De rechtspraak benadrukt de volgende aandachtspunten. Algemene maatregelen zijn niet genoeg!
Werkgevers moeten kunnen laten zien dat zij:
- actuele risico-inventarisaties hebben voor PSA-risico’s,
- passende interventies hebben getroffen,
- medewerkers regelmatig instrueren,
- toezicht houden op naleving én
- handhaven indien er niet wordt nageleefd en dus bijv. een waarschuwing geeft aan een werknemer die zich er niet aan houdt.
Vooral dat preventieve toezicht wordt steeds belangrijker
Het tweede aandachtspunt dat volgt uit de lijn in recente uitspraken, is dat beleid waardeloos is als de praktijk er niet naar handelt. Dan wordt het een papieren tijger. Op basis daarvan wordt aangeraden speciaal ten aanzien van de psychosociale arbeidsbelasting om de volgende preventieve maatregelen te nemen:
- structurele monitoring van werkdruk en psychosociale veiligheid,
- evaluatie van agressieprotocollen,
- registratie en opvolging van incidentmeldingen,
- borging in HR-cycli, verzuimgesprekken en teamoverleggen.
Psychische schade telt volwaardig mee
Het laatste dat opvalt uit de rechtspraak en door de Hoge Raad is bevestigd in 2025, is dat PSA geen “zachte categorie” is maar kan leiden tot volledige werkgeversaansprakelijkheid als er sprake is van schending van de zorgplicht.
Werkgevers voeren vaak aan dat psychische schade niet volledig te voorkomen is, zeker als er factoren spelen buiten het werk of als werknemers niet tijdig rapporteren. Toch hanteren rechters een strenge, actieve invulling van de zorgplicht en als blijkt dat daar niet aan is voldaan (en je onvoldoende preventieve maatregelen hebt genomen), draait de bewijslast zich gewoon om. Dan moet u als werkgever bewijzen dat de psychische schade van de werknemer komt van andere oorzaken. Dat is meestal een duivelse bewijslast, ondoenlijk. Alleen bij opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer eindigt de aansprakelijkheid maar dit wordt zeer zelden aangenomen.
Wat kan u als directie, HR en MT vandaag nog doen?
Op basis van deze rechtspraak is het raadzaam om het beleid rond PSA nog eens kritisch te bekijken op inhoud én uitvoering. De rechtspraak van 2024 en 2025 maakt één ding duidelijk: werkgevers moeten kunnen aantonen dat zij psychosociale risico’s serieus nemen én effectief beheersen. Het hebben van protocollen is niet genoeg; de naleving staat centraal. Zodra is vastgesteld dat schade werk gerelateerd is, ligt de bewijslast immers volledig bij de werkgever en dus is preventie en een paper trail daaromtrent erg belangrijk.
Wenst u meer te weten over hoe die zorgplicht en aansprakelijkheid precies in elkaar zit en wat u kan doen om dat te voorkomen, kom dan naar onze ontbijtsessie PSA Zorgplicht voor werkgevers op 10 april 2026 op ons kantoor in Amstelveen (Dorpsstraat 75). We ontvangen u graag in onze stijlvolle Legal Safe House board room waar u in alle comfort en rust kunt genieten van een heerlijk ontbijt en geconcentreerd en rustig kunt worden bijgepraat door onze juridische experts Hella Vercammen en Bente Brouwer. Neem gerust contact met ons op via hvercammen@thelegalcompany.nl of bel naar 020-3450152.
