Als directeur-bestuurder of commissaris van een BV staat u regelmatig voor complexe beslissingen. Soms lopen de belangen parallel aan uw eigen persoonlijk belang maar soms kan uw persoonlijk belang ook botsen met dat van de vennootschap. Dat wordt niet altijd zo door u gevoeld maar kan er objectief (indien iedere buitenstaander dat zo zal ervaren) gezien wel sprake van een tegenstrijdig belang. Uw persoonlijk belang bij een bepaald bestuursbesluit is dan niet parallel aan en ten gunste van de BV.
Welke lessen kunnen we leren uit de wet en rechtspraak? Veel bestuurders zijn door schade en schande wijs geworden, maar u kunt zich daarvoor behoeden.
Wat zegt de wet?
Kort gezegd geldt (art. 2:129 lid 6 BW voor de NV, art. 2:239 lid 6 BW voor de BV):
- Heeft u een direct of indirect persoonlijk belang dat tegenstrijdig is met het belang van de vennootschap, dan mag u niet deelnemen aan de beraadslaging (het praten over het besluit) en de besluitvorming daarover;
- Zijn er daardoor geen onbevooroordeelde bestuurders meer, dan neemt de raad van commissarissen (RvC) het bestuursbesluit.
- Is er geen RvC, dan beslist de algemene vergadering van aandeelhouders én voert het bestuur dat bestuursbesluit uit tenzij er tegen dat besluit uiteraard wordt gestemd. Dan is er geen bestuurshandeling nodig is;
- In het geval van een eenmans-BV, waarbij de bestuurder tevens de enige aandeelhouder is, geldt dat bij een tegenstrijdig belang de aandeelhouder het besluit neemt in plaats van het bestuur. Dit besluit moet schriftelijk worden vastgelegd, ook al betreft het feitelijk dezelfde persoon in twee hoedanigheden. U mag als bestuurder wél vooraf informatie aanleveren, maar zodra de besluitvorming begint, moet u de vergadering verlaten.
Let op: neemt u tóch deel aan de besluitvorming terwijl u een tegenstrijdig belang heeft, dan is het besluit achteraf vernietigbaar door een uitspraak van de rechter (art. 2:15 BW). Wie kan zo’n verzoek doen? Bijvoorbeeld de vennootschap zelf, een aandeelhouder die benadeeld wordt, een commissaris die toezicht houdt of een schuldeiser die in zijn positie is geschaad.
Ook al is het besluit vernietigbaar, tot de vernietiging een feit is, blijft het bestuur bevoegd om de vennootschap extern te vertegenwoordigen bij rechtshandelingen ter uitvoering van dat bestuursbesluit. Sluit het bestuur als gevolg van het genomen besluit bijvoorbeeld een overeenkomst, dan blijft deze overeenkomst geldig ten opzichte van de andere contractspartij. Die overeenkomst kan dus niet ongeldig worden verklaard enkel omdat het besluit gebrekkig was door een tegenstrijdig belang. Dat is namelijk een interne aangelegenheid waar de contractspartij geen kennis van heeft. De vennootschap is in dat geval alsnog gebonden, ook al wordt het interne besluit later vernietigd. Wel kan de schade die de Vennootschap hierdoor lijdt, verhaald worden op de bestuurder die ondanks dat tegenstrijdig belang toch dat besluit heeft genomen en gehandeld heeft.
Wanneer is er sprake van een tegenstrijdig belang?
De Hoge Raad heeft hiervoor duidelijke criteria ontwikkeld:
- Het gaat erom of u een belang hebt dat zó tegengesteld is aan het bedrijfsbelang, dat het aannemelijk is dat u dit heeft laten meespelen in de besluitvorming ten koste van de vennootschap, het bedrijf.
Voorbeeld: U onderhandelt namens de vennootschap over de verkoop van een bedrijfspand in bezit van de vennootschap aan uzelf in privé. Uw persoonlijk financieel belang (een zo laag mogelijke koopprijs) is tegengesteld aan het vennootschapsbelang (een zo hoog mogelijke verkoopprijs). Grote kans dat uw persoonlijk belang bij dit besluit zal meewegen.
- Belangen zijn pas écht tegenstrijdig als ze niet naast elkaar kunnen bestaan. Om dit te beoordelen moet worden gekeken naar wat in het concrete geval het belang van de vennootschap is en welk persoonlijk belang u hebt.
Voorbeeld: U bent tevens (mede)aandeelhouder van een concurrerende onderneming. Bij besluitvorming over het prijsbeleid kan uw belang als aandeelhouder van de concurrent botsen met het belang van de vennootschap. Beide belangen kunnen niet naast elkaar bestaan zonder risico op belangenverstrengeling.
- Het vennootschapsbelang omvat niet alleen de onderneming zelf, maar ook de belangen van haar aandeelhouders (ook minderheidsaandeelhouders), schuldeisers en de groepsvennootschappen, de groep als geheel.
Voorbeeld: U wil dividend uitkeren aan uzelf als meerderheidsaandeelhouder, terwijl dit de positie van de schuldeisers in gevaar brengt. Het vennootschapsbelang vereist dan terughoudendheid, mede gezien de belangen van schuldeisers en eventuele minderheidsaandeelhouders.
- Een persoonlijk belang kan zowel direct zijn (uw eigen belang) als indirect (bijvoorbeeld via een andere vennootschap of in de privésfeer).
Voorbeeld: U laat de vennootschap opdrachten gunnen aan een bedrijf waarin uw levenspartner aandeelhouder is (indirect belang). Ook als u zelf geen direct financieel voordeel heeft, kan dit indirecte belang tot een tegenstrijdig belang leiden. Tevens kan een indirect belang zich voordoen wanneer een bestuurder betrokken is bij een andere vennootschap omdat hij daarvan ook bestuurder of commissaris is en beide vennootschappen met elkaar een contract willen sluiten.
Extra zorgvuldigheid is vereist
De Ondernemingskamer benadrukt dat bestuurders in situaties van belangenconflicten een hogere mate van zorgvuldigheid moeten hanteren:
- Zorgvuldige voorbereiding, besluitvorming en uitvoering.
- Strikte scheiding van uw persoonlijke belangen en die van de vennootschap.
- Indien nodig een onafhankelijke deskundige inschakelen, bijv. om waarderingen of berekeningen te laten maken.
- Volledige en tijdige openheid richting uw medebestuurders en commissarissen over het belangenconflict.
Wat kan er misgaan als een bestuurder belangenconflicten negeert?
Negeert u een mogelijk tegenstrijdig belang, dan kan dat ernstige gevolgen hebben:
- Vernietiging van besluiten door de rechter: Een besluit waar de bestuurder bij betrokken was kan door de rechter ongeldig worden verklaard. Dat betekent dat het besluit ook niet had mogen worden uitgevoerd en dat het dus onrechtmatig was en de schade op u persoonlijk kan worden verhaald.
- Persoonlijke aansprakelijkheid: Als het besluit onrechtmatig is, vernietigd wordt en schade veroorzaakt aan de vennootschap of haar aandeelhouders, kan de bestuurder persoonlijk aansprakelijk worden gesteld.
- Conflicten binnen het bestuur of met commissarissen: Negeert u uw belangenconflict, dan kan dat wantrouwen, onenigheid en verstoorde samenwerking veroorzaken en dat kan uiteindelijk tot uitstoting leiden.
- Reputatieschade: Het vertrouwen van aandeelhouders, schuldeisers en zakenpartners of medewerkers kan ernstig worden geschaad.
Kortom: het niet serieus nemen van tegenstrijdige belangen kan juridische, financiële en reputatieschade veroorzaken.
Praktische tips voor bestuurders
- Herken mogelijk tegenstrijdig belang op tijd
Vraag uzelf bij iedere belangrijke beslissing af: “Heb ik, of iemand in mijn directe omgeving, een (indirect) belang dat niet volledig gelijkloopt met dat van de vennootschap?” Vroegtijdige signalering voorkomt problemen achteraf. - Meld belangenconflicten
Breng een (mogelijk) tegenstrijdig belang altijd ter sprake bij medebestuurders of commissarissen. Dit is niet alleen wettelijk vereist, maar voorkomt discussie, wantrouwen en persoonlijke aansprakelijkheid. - Houd afstand van besluitvorming
Als een agendapunt uw eigen belangen raakt, neem dan niet deel aan de discussie of stemming. Zorg dat uw onthouding in de notulen wordt vastgelegd. - Schakel externe deskundigheid in
Een onafhankelijke adviseur kan de besluitvorming transparanter en objectiever maken. De Ondernemingskamer wijst hier in recente zaken regelmatig op. - Documenteer zorgvuldig
Leg vast welke belangenconflicten zijn gemeld, hoe daarmee is omgegaan en wie uiteindelijk het besluit heeft genomen. Goede dossiervorming biedt houvast en bescherming.
Twijfelt u of er in uw situatie sprake is van een tegenstrijdig belang of wilt u weten hoe u hier zorgvuldig mee omgaat? Neem dan contact op met de ondernemingsjuristen van The Legal Company via info@thelegalcompany.nl of bel naar 020-3450152.
