Vanaf 1 juli 2021 moeten alle stichtingen en verenigingen voldoen aan de nieuwe Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR). Maar betekent dit dat uw stichting snel allerlei dingen moet veranderen? Lees in het artikel hieronder over de WBTR en de actiepunten die hier (niet) uit voortvloeien voor stichtingen.

Huidige toezicht op de stichting

Een stichting mag alleen geld uitkeren als dit ten goede komt aan het sociale of ideële doel dat is vastgelegd in haar statuten. Winsten uitkeren aan haar bestuur anders dan in de vorm van de gebruikelijke salarissen, is natuurlijk niet de bedoeling. Het bestuur moet ervoor waken dat het statutaire doel wordt gerealiseerd met het vermogen van de stichting en daarom zijn de winstreserves van belang. Winst maken mag dus, maar niet voor persoonlijke doeleinden van de bestuurders. Aangezien er op de stichting relatief weinig toezicht is, is het populair als dekmantel voor criminelen. Ook komt het in de praktijk voor dat een stichting veel winstreserves oppot, omdat het geen winst uit kan keren. Bestuurders (met kwade bedoelingen) die kunnen beschikken over het vermogen van de stichting, kunnen dit geld toch stiekem gaan gebruiken voor bijv. de financiering van een privéhuis of aflossing van privéschulden. Misbruik vindt soms subtieler plaats, door het (laten) sturen van facturen aan de stichting voor werk dat niet is gedaan of het vergoeden van kosten die niet zijn gemaakt.

Wat is het doel van de WBTR?

Om het bovenstaande tegen te gaan heeft de overheid daarom De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) in het leven geroepen. Om de kwaliteit van bestuur en het toezicht op verenigingen en stichtingen te verbeteren. De overheid wil met de WBTR voorkomen dat wanbestuur, onverantwoordelijk financieel beheer, zelfverrijking, misbruik van posities en andere ongewenste activiteiten de verenigingen en stichtingen schaden. Helaas blijken zaken als ‘een greep uit de kas’ en ‘vriendjespolitiek’ vaker voor te komen dan velen denken. De WBTR gaat dat tegen door interne procedures en verantwoordelijkheden met elkaar te bespreken en vast te leggen.

Wat verandert er vanaf 1 juli 2021 voor stichtingen met de WBTR?

Maar wat verandert er nu voor uw stichting? De belangrijkste wijzigingen betreffen het toezicht, tegenstrijdig belang, aansprakelijkheid, ontslag van bestuurders en commissarissen, meervoudig stemrecht en belet en ontstentenis. Hieronder zullen de veranderingen per onderwerp worden behandeld. In het algemeen kan gezegd worden dat de wijzigingen ervoor zorgen dat de verschillen tussen de stichting enerzijds en de NV en BV anderzijds kleiner maken. Op stichting bestuurders komen meer wettelijke verplichtingen te rusten.

Statutenwijziging nu al noodzakelijk?

Moeten de statuten van stichtingen op stel en sprong gewijzigd worden? Nee, strikt genomen hoeft dat niet, maar het is wel aan te raden omdat anders de wet voor u gaat beslissen vanaf een bepaald moment.

De WBTR heeft zogenaamde directe werking. Dat betekent bijvoorbeeld dat sommige bepalingen die nu in de statuten zijn opgenomen, maar strijdig zijn met de WBTR, vanaf 1 juli 2021 ongeldig zijn. Dat geldt vooral met de regeling rondom tegenstrijdig belang van bestuurders. Het is prettig om te zorgen dat de statuten daarop worden aangepast, zodat bestuurders geen fouten maken daarin. Dat kan immers vervelende persoonlijke consequenties hebben als er toch gehandeld wordt mét tegenstrijdig belang terwijl dat niet meer mag. Overigens kan het bestuur wel nog oude gevallen van vertegenwoordiging, waarbij sprake was van een tegenstrijdig belang, alsnog bekrachtigen. Verder is er overgangsrecht voor het meervoudig stemrecht, dat inhoudt dat vanaf 5 jaar na invoering van de WBTR deze wettelijke regeling sowieso boven de statutaire regeling staat. Er is echter niet goed uitgewerkt hoe dat dan precies gaat. Wat gaat er dan precies gebeuren? Dat betekent bijvoorbeeld dat als er een Stichting administratie kantoor is waarin een vader statutair gezien een meervoudig stemrecht heeft met 5 stemmen en zijn kinderen tezamen 4 stemmen hebben, dat dat dan​ dus na 5 jaar ellende wordt. Voor nu kan het nog wel maar het is wel aan te raden om hierop te anticiperen. Het wijzigen van de statuten, om deze alvast parallel te laten lopen met de WBTR is dus verstandig. Wacht niet af totdat het overgangsrecht voor u gaat beslissen.

Raad van commissarissen of one-tier board

Er komt met de invoering van de WBTR een mogelijkheid op het instellen van een toezicht orgaan, namelijk de Raad van Commissarissen (RvC) of een Raad van Toezicht (RvT). Het is ook mogelijk om als toezichthouder dichter op de bestuurders te zitten met het zogenaamde one-tier board model. In dit geval heb je in het bestuur een onderscheid tussen uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders (beter bekend als executive en non-executive). Deze mogelijkheid was er al voor andere rechtspersonen, maar staat nu dus ook open voor stichtingen. Het wordt in Nederland echter weinig gebruikt. Het RvC of RvT model is veel gebruikelijker.

Tegenstrijdig belang

Voor de B.V. en de N.V. was er al een wettelijke tegenstrijdig belangregeling sinds de WBT 2013. De WBTR bevat vanaf juli 2021 ook een dergelijke regeling. De tegenstrijdig belangregeling houdt in dat een bestuurder of commissaris niet mee mag doen in de besluitvorming indien hij een persoonlijk direct of indirect belang heeft dat tegenstrijdig is aan het belang van de
rechtspersoon. Indien door een tegenstrijdig belang in het geheel geen besluit genomen kan worden, bijvoorbeeld omdat er maar 1 bestuurder is, kan een ander orgaan van de rechtspersoon (zoals de RvC) aangewezen worden om het besluit te nemen. Indien dat onmogelijk is dient het besluit alsnog genomen te worden door het bestuur onder schriftelijke vastlegging van de overwegingen.De nieuwe tegenstrijdig belangregeling geldt van rechtswege voor bestuurders en commissarissen van stichtingen en verenigingen, een statutenwijziging is hiervoor niet vereist. Maar om dus foute lezing en uitvoering te voorkomen, is het raadzaam om de statuten te wijzigen. Immers, de statuten zijn de voornaamste spelregels waar naar gekeken wordt indien er zaken moeten worden geregeld en op scherp staan.

Bestuurdersaansprakelijkheid

Bij een B.V. kan een bestuurder (statutair directeur) vrij gemakkelijk worden ontslagen door de aandeelhoudersvergadering. Aangezien een stichting geen aandeelhouders en leden heeft, kan een bestuurder alleen worden ontslagen door het bestuur zelf. In een uiterste geval kan dit door de rechter op verzoek van belanghebbenden worden gedaan indien het gaat om een bestuurder of een twee-koppig bestuur (50%/50% patstelling). Dat kan bijvoorbeeld wegens het in strijd met de wet of de statuten handelen of zich bijvoorbeeld schuldig maken aan wanbeheer. Dit kan dan op verzoek van een belanghebbende, bijvoorbeeld de werknemers van de stichting of het Openbaar Ministerie. Met de WBTR krijgt de rechtbank extra mogelijkheden om het ontslag uit te spreken. De volgende gronden komen erbij:

• ‘verwaarlozing van de taak van de bestuurder’,
• ‘ingrijpende wijziging van omstandigheden’ of
• ‘andere gewichtige redenen’.

Meervoudig stemrecht

De WBTR bevat ook een wijziging met betrekking tot het meervoudige stemrecht. Het was al mogelijk om in de statuten een regeling op te nemen over meervoudig stemrecht. Hiermee wordt het mogelijk om een bestuurder statutair meer stemmen te geven in de bestuursvergadering. Met de WBTR wordt dit meervoudige stemrecht beperkt. Een bestuurder mag nooit meer stemmen toegekend krijgen dan de andere bestuurders tezamen. Als een stichting een regeling heeft die hiermee in strijd is, dan hoeft de stichting dat niet op stel en sprong te veranderen. Echter is het aan te raden om wel te anticiperen op deze wijziging. De wijziging in de statuten moet binnen vijf jaar worden gedaan, óf op het moment van de eerstvolgende statutenwijziging, afhankelijk van welk moment eerder valt. Tot die tijd is de bepaling nog wel geldig.

Belet en ontstentenis

Een statutaire regeling over wat te doen bij belet (bijvoorbeeld door schorsing, ziekte of afwezigheid) of ontstentenis (bijvoorbeeld door aftreden, ontslag of overlijden van de bestuurder) van een bestuurder of commissaris wordt met ingang van de WBTR verplicht voor stichtingen. Dit is om de continuïteit te waarborgen. De activiteiten van de rechtspersoon moeten immers doorgang kunnen vinden.

In deze nieuwe WBTR regeling kan worden afgesproken wanneer er sprake is van belet. Een voor de B.V. gebruikelijke regeling is verder dat in die situaties de overige bestuurder(s) met het besturen belast zijn. De verplichting om een belet of ontstentenis-regeling in de statuten op te nemen geldt voorzowel het bestuur als voor de eventuele RvC of RvT. Indien de statuten nu nog geen regeling omtrent belet of ontstentenis bevatten, dient een dergelijke regeling bij de eerstvolgende statutenwijziging te worden ingevoegd.

Belangrijkste actiepunten.

De WBTR wordt dus op 1 juli 2021 met directe werking van kracht en er is sprake van overgangsrecht.
Bent u bestuurslid van een stichting of vereniging? Laat het er niet op aankomen maar onderneem
tijdig de navolgende acties:

Eerste actiepunt is om de statuten en interne reglementen door een ondernemingsjurist te laten scannen op de WBTR. Daar vloeien weer concrete actiepunten uit qua aanpassing van de statuten én de interne governance reglementen. Dat verschilt per organisatie omdat het afhangt van het bestuursmodel, de soort organisatie en activiteiten, de inhoud van huidige statuten, de sector etc.

Tweede actiepunt is dat er vanwege de verhoogde bestuursaansprakelijkheid voor niet commerciële stichtingen, opnieuw gekeken moet worden naar de inrichting van de governance structuur. Zijn er voldoende interne bestuurlijke afspraken gemaakt en worden die ook gevolgd, zijn er checks & balances ingesteld, worden de juiste sectorale governance codes gevolgd, zijn de directie- en RvT reglementen nog toereikend?

Heeft u vragen over het voorgaande, advies of ondersteuning nodig? Neem dan contact met ons op door te mailen naar info@thelegalcompany.nl, te bellen naar 020-3450152 of ons contactformulierin te vullen. We bellen of mailen u dan binnen 24 uur terug.

Wilt u voortaan direct op de hoogte zijn van relevante juridische ontwikkelingen voor het bedrijfsleven?Schrijft u zich dan in voor onze maandelijkse Legal Alert nieuwsbrief en volg onze bedrijfspagina op LinkedIn.

Niets is zo veranderlijk als wet- en regelgeving. Graag wijzen wij u er op dat onze blogs mogelijk niet meer aansluiten op de huidige wet- en regelgeving en dus mogelijk verouderd zijn. Heeft u vragen of een probleem dat betrekking heeft op deze blog of u wenst rechtsbijstand, neem u dan contact met ons op.