In een samenwerking tussen u en uw andere aandeelhouders speelt vertrouwen een centrale rol. Partners committeren zich voor langere tijd aan elkaar, delen strategische informatie en bouwen gezamenlijk aan de onderneming. Dat maakt een bedrijf sterk, maar tegelijkertijd kwetsbaar als uw mede-aandeelhouder besluit een concurrerende onderneming te starten of bij een concurrent gaat werken.
Om dat risico te beperken, wordt in veel aandeelhoudersovereenkomsten een zogenaamd nevenwerkzaamhedenbeding en een concurrentiebeding opgenomen.
Wat regelt het nevenwerkzaamheden beding en het concurrentiebeding?
Een nevenwerkzaamheden beding is een contractuele afspraak waarin een aandeelhouder zich verbindt om tijdens zijn aandeelhouderschap geen concurrerende activiteiten te verrichten.
Een concurrentiebeding is een contractuele afspraak waarin een aandeelhouder zich verbindt om gedurende een bepaalde periode na zijn uittreden geen concurrerende activiteiten te verrichten. Dat kan bijvoorbeeld voor één tot twee jaar worden afgesproken maar ook langer. Er bestaat geen wettelijke maximumduur voor een concurrentiebeding in een aandeelhoudersovereenkomst, maar het beding mag niet onredelijk bezwarend zijn. In de praktijk worden termijn van één tot drie jaar doorgaans als redelijk beschouwd, afhankelijk van de omstandigheden.
Het beding kan onder meer verbieden dat een aandeelhouder:
- een onderneming te starten die actief is op hetzelfde terrein als de vennootschap;
- gaat werken bij of voor (als zelfstandige) een bestaande concurrent;
- direct of indirect een financieel belang houdt in een onderneming die met de vennootschap concurreert.
De achterliggende gedachte is helder: voorkomen dat vertrouwelijke concurrentie gevoelige informatie en strategische inzichten worden gebruikt om de vennootschap te beconcurreren.
Relatiebeding noodzakelijk?
Het is daarbij verstandig om ook te overwegen of een relatiebeding in de aandeelhoudersovereenkomst nodig is. Dit beding voorkomt dat een (voormalig) aandeelhouder na beëindiging van de samenwerking relaties van de vennootschap, zoals klanten, leveranciers of andere zakelijke contacten, actief benadert of meeneemt.
Welk risico het grootst is, verschilt per onderneming. Soms ligt dit risico vooral in het wegkapen van klanten, terwijl in andere gevallen juist het verrichten van soortgelijke activiteiten de grootste bedreiging vormt. Een relatiebeding kan daarom ook een waardevolle aanvulling zijn om het bedrijfsdebiet effectief te beschermen.
Wat zijn de gevolgen bij overtreding?
Wanneer een aandeelhouder toch concurrerende activiteiten ontplooit, kan dat ingrijpende gevolgen hebben. Veel overeenkomsten bevatten meerdere “vangnetten” om snel en effectief op te kunnen treden. Denk aan:
- Contractuele boete
Een boetebeding maakt snelle handhaving mogelijk. De vennootschap hoeft niet eerst aan te tonen welke schade precies is geleden.
- Schadevergoeding
Naast de boete kan aanvullende schadevergoeding worden gevorderd, meestal bestaande uit gederfde omzet of winst. Zulke bedingen moeten zorgvuldig worden geformuleerd om strijd met de wet te voorkomen omdat cumulatie van de boete en schade niet is toegestaan. Vaak is dat wel wat lastiger aan te tonen en vandaar dat een gefixeerde boete meestal beter is.
- Stakingsbevel of verbod
De rechter kan de overtredende aandeelhouder verplichten de concurrerende activiteiten onmiddellijk te staken, vaak onder dwangsom.
- Uitsluiting van de aandeelhouder (Wagevoe)
Met de Wagevoe-regeling (vanaf 1 januari 2025) is het verdedigbaar dat een aandeelhouder die bewust in strijd handelt met dergelijke bepalingen en daarmee met het vennootschapsbelang, kan worden uitgekocht of uitgestoten. Bij de waardering van de aandelen kan daarbij dan rekening worden gehouden met zijn schadelijke gedrag.
Rechtspraak: rechters treden streng op
X Trading (Rb. Noord-Nederland, 28 augustus 2019)
Een aandeelhouder bood zijn aandelen te koop aan, maar richtte enkele maanden later een onderneming op met vrijwel identieke activiteiten. Omdat de aandeelhoudersovereenkomst een non-concurrentiebeding met boeteclausule bevatte, werd de contractuele boete volledig toegewezen. Het beroep op matiging strandde: de aandeelhouder kon niet aantonen dat de boete buitensporig was.
Byelex/Galjoenstaete (Rb. Noord-Nederland, 3 februari 2016)
Na een faillissement kocht een minderheidsaandeelhouder de activa en zette de activiteiten voort. Andere aandeelhouders begonnen vrijwel direct een concurrerende onderneming. De rechtbank oordeelde dat het non-concurrentiebeding was mee overgegaan naar de doorstarter en dat de overtredende aandeelhouders het beding schonden. De rechter legde een stakingsbevel op, versterkt met een dwangsom.
Les voor ondernemers/aandeelhouders
Voor ondernemers zijn beperkende bedingen zoals het concurrentiebeding, een nevenwerkzaamhedenbeding, een relatiebeding of een anti-ronselbeding essentiële instrumenten om de positie van de vennootschap te versterken. Het voorkomt dat persoonlijke, strategische en concurrentiegevoelige kennis en bedrijfsinformatie, klantrelaties en werknemers worden benut om een concurrerende onderneming te starten.
Goed geformuleerde bedingen zijn daarmee musthaves in elke aandeelhoudersovereenkomst voor wie zijn vennootschap optimaal wil beschermen.
Bent u een vertrekkende aandeelhouder, zorg dan ook dat u zelf de inhoud en reikwijdte van dergelijke bedingen goed kent en strikt naleeft: overtreding kan leiden tot hoge boetes, schadeclaims en zelfs uitsluiting uit de vennootschap.
Werkt u samen met andere aandeelhouders, let er dan op dat ook zij zich ook aan deze bedingen houden. Alleen wanneer alle partijen zich aan de afspraken respecteren blijft het vertrouwen intact, wordt de samenwerking versterkt en blijven interne risico’s beheersbaar.
Heeft u vragen over het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst en bovengenoemde bedingen of het afdwingen daarvan? De ondernemingsjuristen van The Legal Company helpen u daar graag bij. Neem gerust contact op via info@thelegalcompany.nl of bel 020-3450152.
