Onlangs deed het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) twee AVG gerelateerde uitspraken die van groot belang zijn voor u als ondernemer en uw concurrenten. Deze uitspraken behandelen de vraag of inbreuken op de privacywetgeving kunnen worden aangemerkt als oneerlijke handelspraktijken, en of commercieel belang kan gelden als gerechtvaardigd belang voor gegevensverwerking onder de AVG. In deze blog lichten wij beide onderwerpen toe.
1. Kan een schending van AVG als oneerlijke handelspraktijk worden aangemerkt?
Op 4 oktober 2024 deed het HvJEU een uitspraak over de vraag of een concurrent een andere ondernemer kan aanspreken op een schending van de AVG als zijnde een oneerlijke handelspraktijk (is onrechtmatige daad). De zaak draaide om een apotheker die geneesmiddelen via Amazon verkocht, en daarbij gezondheidsgegevens van klanten verzamelde zonder expliciete toestemming. Een concurrerende apotheker stelde dat dit in strijd was met de AVG.
Het Hof oordeelde dat bij online medicijnverkoop gezondheidsgegevens worden verwerkt, waarvoor uitdrukkelijke toestemming vereist is volgens de AVG. Wat deze uitspraak bijzonder maakt, is dat de concurrent het recht had om de schending van de AVG aan te kaarten als een oneerlijke handelspraktijk jegens de concurrent. Dit is een opmerkelijke ontwikkeling, omdat het bedrijven de mogelijkheid biedt om elkaar juridisch aan te spreken op elkaars inbreuken op de AVG. Zelfs als er géén sprake is van directe schade aan de consument, de direct belanghebbende onder de AVG.
Oneerlijke handelspraktijken kunnen leiden tot aanzienlijke schadevergoedingen. Bij oneerlijke concurrentie gaat het immers om concrete financiële schade bestaande uit gemiste winst en inkomsten.
Wat betekent dit voor uw bedrijf?
Deze uitspraak creëert extra juridische risico’s voor bedrijven. Niet alleen consumenten, maar ook uw concurrenten kunnen u nu aansprakelijk stellen voor schendingen van de AVG. Dit geeft concurrenten een krachtig juridisch middel om actie te ondernemen en mogelijk schadevergoeding te eisen als uw bedrijf de AVG overtreedt. Naleving van de AVG is daarom niet alleen cruciaal voor het consumentenvertrouwen, maar ook om juridische geschillen met concurrenten te voorkomen.
Let op: Als u overweegt juridische stappen te nemen tegen een concurrent, bedenk dan dat u dat zelf dan ook wel doet. Volledige correcte naleving van de AVG bijna onmogelijk is (vanwege de soms vage normen in de wet). Volledige naleving van de cookie- en spamregels is goed haalbaar. Denk daar goed over na voordat u actie onderneemt. Uiteraard kunnen wij u hierover adviseren.
2. Commercieel Belang als Gerechtvaardigd Belang onder de AVG
Een andere uitspraak van het HvJEU betreft de vraag of commercieel belang kan gelden als ‘gerechtvaardigd belang’ voor gegevensverwerking onder de AVG. Dit kwam aan bod in de zaak van de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennisbond (KNLTB), waarin persoonsgegevens van leden zonder toestemming aan derden werden verkocht voor marketingdoeleinden. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) legde in 2020 een boete op aan de KNLTB van €525.000, maar de KNLTB vocht dit aan, met als resultaat dat het HvJEU oordeelde dat een commercieel belang in sommige gevallen een gerechtvaardigd belang kan zijn. De uitleg van de AP is hiermee definitief van tafel geveegd!
Volgens de AVG (artikel 6, lid 1, onder f), is het mogelijk om persoonsgegevens te verwerken op basis van een gerechtvaardigd belang, mits wordt voldaan aan drie voorwaarden:
- Het gerechtvaardigd belang moet legitiem zijn;
- De verwerking moet noodzakelijk zijn om dit belang te behartigen;
- Het belang van de verwerkingsverantwoordelijke moet zwaarder wegen dan de rechten en vrijheden van de betrokkenen.
Het HvJEU wijst in haar uitspraak terecht op het feit dat de Europese wetgever in de AVG niet heeft bepaald dat een belang alleen ‘gerechtvaardigd’ is als het expliciet in de wet is vastgelegd. Ook een commercieel belang, bijvoorbeeld direct marketing, kan een gerechtvaardigd belang zijn maar moet er een weging plaatsvinden tussen de belangen. Zolang het commercieel belang niet strijdig is met de wet en uit de afweging blijkt dat het commercieel belang zwaarder weegt dan de privacy rechten van betrokkenen, is er niets aan de hand.
Wat betekent dit voor uw bedrijf?
Ten eerste is het belangrijk dat u bij gebruik van direct marketing voorafgaand aan het gebruik van de gegevens de betrokkenen in kennis stelt en toestemming vraagt dat hun persoonsgegevens aan derden worden doorgegeven met het oog op reclame of marketing.
Let wel op: Deze uitspraak biedt uw organisatie geen vrijbrief om zonder toestemming persoonsgegevens te verwerken. Er wordt met deze uitspraak zeker ruimte geboden om commercieel belang als gerechtvaardigd belang aan te voeren voor gegevensverwerking. Maak telkens een zorgvuldige afweging op schrift (en sla dat op in het verwerkersregister) of uw commercieel belang zwaarder weegt dan de privacy rechten van betrokkenen. Betrokkenen moeten ook op de hoogte worden gesteld van uw plannen en de kans krijgen om bezwaar te maken. Als dit niet gebeurt, kan de verwerking alsnog onrechtmatig zijn.
De zaak is voor nu terugverwezen naar de rechtbank, die deze vraag verder zal onderzoeken. Wordt vervolgd.
Nieuwe richtlijnen van de EDPB
Op 10 oktober 2024 publiceerde de European Data Protection Board (‘EDPB’) nieuwe richtlijnen over het gebruik van de grondslag ‘gerechtvaardigd belang’. Deze verduidelijken de stappen die bedrijven moeten nemen voordat ze zich op deze grondslag kunnen beroepen. De EDPB benadrukt dat het belangrijk is dat bedrijven aantonen dat hun commercieel belang écht legitiem is en dat de verwerking van persoonsgegevens noodzakelijk is om dat belang te realiseren. Daarbij moet een gedegen belangenafweging plaatsvinden, waarbij de rechten van betrokkenen worden gewaarborgd.
Het kan een juridisch complexe afweging zijn om te bepalen of een commercieel belang opweegt tegen de privacy rechten van betrokkenen. De ondernemingsjuristen van The Legal Company denken graag met u mee.
Conclusie
De recente uitspraken van het HvJEU brengen belangrijke veranderingen met zich mee voor bedrijven en andere organisaties zoals bijv. sport- en beroepsverenigingen. Enerzijds kunnen concurrenten schendingen van de AVG aanvechten als oneerlijke handelspraktijken, wat extra juridische risico’s zorgt. Anderzijds biedt het Hof bedrijven meer ruimte door commercieel belang als gerechtvaardigd belang toe te staan, mits er een zorgvuldige belangenafweging plaatsvindt.
Bedrijven moeten hun privacy beleid daarom herzien, niet alleen om boetes van toezichthouders te voorkomen, maar ook om juridische acties van concurrenten te vermijden. Daarnaast zal de uitleg van het gerechtvaardigd belang door het HvJEU en de EDPB een leidraad zijn voor hoe bedrijven hun commerciële belangen in evenwicht kunnen brengen met de bescherming van persoonsgegevens.
Heeft uw bedrijf te maken met complexe privacy kwesties of juridische uitdagingen rondom de AVG? Of u nu wilt voorkomen dat uw concurrent u aansprakelijk stelt voor een inbreuk, of juist een sterke juridische positie wilt innemen tegenover een concurrent die de privacyregels schendt, wij staan klaar om u te ondersteunen. Neem contact met ons op via info@thelegalcompany.nl of bel naar 020 345 0152.
Ook kunnen we u helpen met het opstellen of verbeteren van het interne privacy beleid. Met diepgaande kennis van de AVG helpen wij u om privacyvraagstukken om te zetten in kansen voor uw bedrijf. Neem vandaag nog contact met ons op voor een adviesgesprek.
